Kwas wersenowy – EDTA

Kwas wersenowy jest znany pod wieloma innymi nazwami, takimi jak Kwas etylenodiaminotetraoctowy (EDTA) czy Kwas diaminoetanotetraoctowy. Niezależnie od tego jak go nazwiemy będzie to substancja chemiczna służąca do celów przemysłowych oraz medycznych.


Wzór i właściwości

Kwas wersenowy opisywany jest wzorem chemicznym C 10 H 16 N 2 O 8. Jego masa cząsteczkowa wynosi 292,244 g · mol- 1 , temperatura topnienia 245 °C natomiast gęstość 0,860 g cm- 3 (w 20 ° C).

Kwas wersenowy jest kwasem aminopolikarboksylowym czyli zawierającym jeden lub więcej atomów azotu związanych przez atomy węgla z dwoma lub więcej karboksylowych grup.

Jest to bezbarwne, bezzapachowe i dobrze rozpuszczalne w wodzie ciało stałe, sprzedawane pod postacią białego proszku.

Zastosowanie kwasu wersenowego w medycynie

Z kwasu EDTA korzysta głównie przemysł, pozostała część produkcji wykorzystywana jest w medycynie i kosmetykach. Zacznijmy może od medycyny w której kwas wersenowy a właściwie specyficzna sól EDTA znana jest jako wersenian wapniowo-sodowy. Z chemicznego punktu widzenia stosuje się go do wiązania jonów metali w chelatacji.

Sprawdź Kwas wersenowy 98% na naszym sklepie

Chelatacja to zabieg medyczny polegający na podawaniu omawianych środków w celu usunięcia metali ciężkich z organizmu np. podczas ciężkich zatruć rtęcią i ołowiem.

Mówiąc o EDTA nie można pominąć jego zastosowania w analizie krwi. Jest środkiem przeciwzakrzepowym dla próbek z pełnej morfologii krwi, gdzie ponownie EDTA wykorzystuje właściwości chealatacji w tym wypadku wapnia obecnego w próbce, zatrzymując proces krzepnięcia krwi.

W przypadku dentystów i endodontów (specjalistów stomatologicznych od badania i leczenia miazgi zębowej) roztwory EDTA wykorzystuje się do usuwania zanieczyszczeń nieorganicznych i smarowania kanałów korzeniowych (naturalnie występującej przestrzeni wewnątrz korzenia zęba). Roztwór EDTA z dodatkiem środka powierzchniowo czynnego rozluźnia zwapnienia we wspomnianym kanale i umożliwia lepsze kształtowanie kanału.

Zmieniając ponownie dziedzinę medycyny przechodzimy na chwilę do okulistki w której wykorzystuje się wersenian sodu jako środek konserwujący mający zazwyczaj wzmocnić działanie innego środka konserwującego np. chlorku benzalkoniowego w kroplach do oczu. Środki na bazie wersenu są skuteczne w zmniejszaniu wzrostu bakterii, zachodzącego podczas zakładania soczewek wewnątrzgałkowych.

Dość kontrowersyjną odnogą medycyny powszechnej jest medycyna alternatywna, czyli taka której działania nie da się dowieść na bazie klinicznych badań. Praktycy tej metody, czy też lekarze sugerują że EDTA jest przeciwutleniaczem zapobiegającym uszkodzeniu ścian naczyń krwionośnych przez wolne rodniki co ma bezpośrednie przełożenie na zmniejszenie miażdżycy tętnic. Niemniej nie poparto tego, żadnymi naukowymi dowodami i Instytut Żywienia nie zatwierdza tej metody.

Zastosowanie kwasu wersenowego w przemyśle

O ile medycyna faktycznie jest istotnym miejscem wykorzystania kwasu wersenowego o tyle nijak ma się to zastosowania przemysłowego. Podstawowe zastosowanie służy do sekwestracji jonów metali w roztworze wodnym.

Dla przemysłu tekstylnego jest to zabezpieczenie przed modyfikowaniem zabarwienia jonów metali przez barwione produkty.

Przemysł celulozowo-papierniczy skorzystał z możliwości kwasu wersenowego do bielenia bez chloru.

Sprawdź Kwas wersenowy 98% na naszym sklepie

Kolejna branża to przemysł spożywczy w którym dodaje się kwas wersenowy jako środek konserwujący lub stabilizujący. W popularnych napojach bezalkoholowych w których składzie znajdziemy kwas askorbinowy i benzoesan sodu, EDTA łagodzi tworzenie czynnika rakotwórczego pod postacią benzenu.

W środkach chemicznych gospodarstwa domowego korzysta się z kwasu wersenowego do rozpuszczania kamienia kotłowego. Metale takie jak Ca 2+ , Mg 2+ po związaniu z EDTA nie tworzą osadów i nie wpływają na działanie mydeł oraz detergentów.

Warto od razu napomknąć branży kosmetycznej gdzie EDTA stosuje się w szamponach i środkach czyszczących do poprawienia ich stabilności w powietrzu. Kwas wersenowy również zapobiega psuciu się kosmetyków, zmianie ich koloru i zapach.

Na podobnej zasadzie wykorzystuje się ten środek w przemyśle cementowym do oznaczenia wolnego wapnia w cemencie i klinkierze.

EDTA szkodliwość i efekty uboczne

Wspomnieliśmy o zastosowaniu w kosmetykach, EDTA znajduje się tam w niewielkich dawkach gdyż jego większe stężenie wpływa drażniąco na skórę i błony śluzowe. Na wielu stronach z kosmetykami promujących „zdrowe kosmetyki” można znaleźć mylące informacje o tym, że kosmetyki mające w składzie kwas wersenowy są niebezpieczne i nie należy ich kupować. Prawda jest taka, że w badaniach wykazano iż stężenie EDTA w kosmetykach jest mniejsze od tego które uważa się za toksyczne.

EDTA jest cytotoksyczny, jak i słabo genotoksyczny u zwierząt laboratoryjnych.

Pozostaje jeszcze kwestia środowiskowa, to w danym momencie jest zaletą z innej perspektywy może być wadą. Degradacja kwasu wersenowego jest powolna i występuje głównie w efekcie działania światła słonecznego. Przemysłowe oczyszczalnie ścieków są w stanie wyeliminować około 80% EDTA.

Powyższe rozważania spowodowały zainteresowanie takimi środkami jak Kwas iminodibursztynowy czy Kwas poliasparaginowy. Jednak na ten moment jest środek bezkonkurencyjny dla wielu branż i jeżeli chcesz go kupić zapraszamy do zapoznania się z naszą ofertą.